آشنايي با كهنه قلعه - مشکین شهر

این قلعه در منطقه‌ای روی تپه طبیعی در قسمت غرب رودخانه خیاو چاری قرار دارد كهنه قلعه مشكين شهر از آثار دوره ساساني است و از استحكام خاصي برخوردار بوده و در جنگ‌ها و تهاجم  دشمنان به‌عنوان پناهگاه از آن نگهداري و استفاده مي‌شده است. اين قلعه با مساحتي در حدود ۱۵ هزار متر مربع در قسمت ورودي مشكين شهر از طرف جاده اردبيل و روي تپه‌اي طبيعي با ۵۰ متر ارتفاع واقع شده و از 6 برجك با ديوارهاي ضخيم خشتي وحجره‌هاي كوچك آخورمانند تشكيل شده است. طراحي اين حجره‌ها به صورتي است كه هر حجره براي اسكان يك سرباز به همراه اسب پيش بيني شده است. ارتفاع تقریبی اين قلعه 1416 متر از سطح آب‌های آزاد است. بنای اولیه این قلعه در دوره شاپور دوم ساسانی در سال 337 میلادی به دستور نرسه هرمز حکمران ساسانی در خیاو به مدت 6 سال ساخته شده است. وجود سنگ نبشته‌ای به خط پهلوی ساسانی در جبهه شمالغربی این بنا در فاصله 150 متری در آبراهه خیاو قرار دارد. سفالینه‌ها و مفرغ‌های به دست آمده، پیشینه این بنا را حتی به دوره ساسانیان می‌رساند. پلان قلعه  به صورت ذوذنقه غیرمنظم در امتداد شمال غربی و جنوب غربی است. طول ضلع آن ۹۰ متر و ضلع جنوبی آن ۲۳۷ متر و عرض این قلعه در سمت غربی ۱۱۵ متر و در شرق ۹۱ متر می‌باشد. در دو گوشه شمال‌غربی و جنوب آثار برج مدور به قطرهای ۶ متر و ۱۰ متر وجود دارد. درمنتهی‌الیه شرقی ضلع شمالی آثار دو برج به قطرهای ۵/۷ و ۶ متر با ضلع بهتر از برج‌های دیگر به چشم می‌خورد. سازه‌های دیوارهای قلعه از سنگ، ملات گچ و آهک و بقیه از خشت و کنگره‌هایآن از گل ساخته شده است. در كاوش‌هاي باستانشناختي در كهنه قلعه نشانه‌هايي از موارد فرهنگي، سفال‌هاي دست ساز  و چرخ ساز به رنگ نخودي و خاكستري و فلز مفرغ مربوط به دوره آهن سه به دست آمده كه منسوب به اقوامي است مشهور به «اورارتو» كه در آستانه شكل گيري دولت ماد و در مواردي حتي پيش از آن در بيشتر نقاط آذربايجان نشانه‌هايي از فرهنگ و تمدن آنها مشاهده شده است. اين بنا در سال ۱۳۴۵ با شماره ۶۱۸ در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است. كاوش هاي فصل اول  در سال ۱۳۶۶ در اين قلعه انجام گرفته و در سال ۱۳۶۷ كاوش‌هاي فصل دوم صورت گرفت.